Kerst staat voor de deur, voor veel mensen een energieslurpende aangelegenheid. En voor mensen met een energiebeperking nog net iets meer energieslurpend. Als kerstcadeautje deel ik graag een deel van de uitleg die ik hierover in mijn workshops altijd geef. Enerzijds voor de mensen die een energiebeperking hebben, anderzijds voor mensen die juist geen idee hebben waar het over gaat. Zodat we allemaal zo tijdens de feestdagen een stukje dichter bij elkaar kunnen komen en elkaar een stapje beter gaan begrijpen. Voel je daarom ook vrij om deze blog te delen. Met je kennissen, collega’s, je medewerkers, iedereen die je kunt bedenken. Zo creëren we samen een cultuur van inclusie.

Simpel gezegd betekent een energiebeperking dat je minder energie hebt dan de gemiddelde persoon. En daar heb je vervolgens last van. Omdat energie de basis is van ons bestaan is het voor iemand met een energiebeperking in alle aspecten van het leven te merken. Bij het studeren, werken, kinderen opvoeden, huishouden, reizen en dus ook tijdens de kerstdagen.

Energiebeperkingen zijn er – net als alle handicaps – in allerlei soorten en maten. Grofweg zijn de oorzaken van energiebeperkingen in twee categorieën in te delen, de interne energieslurpers en de externe energieslurpers. Vaak spelen beide oorzaken tegelijk mee.

Interne energieslurpers

Bij veel handicaps of chronische ziektes zijn energieslurpers onderdeel van de beperking, bijvoorbeeld omdat iemand prikkelgevoelig is, chronische pijn heeft, bewegen meer moeite kost of processen in het lichaam verstoord zijn. Dat kost allemaal veel energie nog zonder dat iemand echt iets anders doet dan zichzelf zijn.

Externe energieslurpers

Buiten hun eigen lichaam hebben mensen met een handicap vaak ook veel externe factoren die veel energie kosten. Waar de dag beginnen voor de gemiddelde mens bijvoorbeeld niet veel meer betekent dan uit bed gaan, douchen, aankleden en ontbijten zonder er al teveel bij na te denken, is dat voor iemand met een beperking vaak net wat ingewikkelder. Wachten tot de zorg er is, geduld hebben, sociaal zijn, uitleggen wat je wil, nadenken over of je hulp alles heeft gedaan wat je die ochtend nodig hebt. Dat komt allemaal nog bovenop het standaard ochtendriedeltje en daarmee kost alleen al de dag beginnen meer energie dan gemiddeld. Wanneer je een handicap hebt moet je vaak veel meer plannen, zoals wanneer je kunt douchen, maar ook wanneer er hulp is voor andere zaken.

Energieslurpers zijn goed uit te leggen aan de hand van een smartphone. Stel je lichaam eens voor als een smartphone. Hoe meer apps je open hebt staan, hoe meer energie dat kost en hoe sneller de accu leegloopt. Een energiebeperking is dan het feit dat er heel veel apps tegelijkertijd draaien, op de voorgrond én onzichtbaar op de achtergrond.

Prikkels kunnen dan een openstaande app zijn, pijn ook, vier keer iets moeten zeggen voordat je verstaan wordt, je zorgen maken over of de zorg wel op tijd is, eten kauwen met je moeilijke motoriek, organiseren dat je op tijd op het station bent om assistentie te kunnen krijgen, een uitlopende vergadering waardoor je misschien niet op tijd bent, een kapotte rolstoel, een uitje plannen waarvan je niet weet hoe toegankelijk de gelegenheid is, aan de zorg uitleggen hoe je je kerstboom versierd wil hebben. Al die apps kosten zichtbaar en onzichtbaar energie waardoor je accu razendsnel leegloopt. Éxtra energie dus, bovenop de gewone dingen op een dag die energie kosten. En die apps zijn ook niet zomaar uit te zetten. Stel je dan eens voor dat je accu soms op moet laden terwijl je filmpjes kijkt: dat gaat tergend langzaam.

Zo werkt een energiebeperking dus ook in een mens. Hoe meer er fysiek en mentaal, ongewild, in je omgaat, hoe meer energie je daaraan kwijt bent én hoe langzamer je oplaadt.

Een energiebeperking is veelal onzichtbaar voor de buitenwereld. Daardoor worden mensen met een energiebeperking makkelijk buitengesloten in onze maatschappij. De nadruk ligt op het doen van activiteiten, op het doen van éxtra activiteiten naast studie, werk en andere maatschappelijke activiteiten. Zoals sporten, op stap gaan of de jaarlijkse kerstborrel op het werk. Als iemand daarin niet mee kan komen, dreigt buitensluiting al snel, omdat het niet begrepen wordt en onzichtbaar is. Daarom is het belangrijk dat we ons er bewuster van worden wat het voor invloed heeft op iemands leven, en dat we elkaar daarin met begrip kunnen benaderen. Zo is het fijn als iemand begrijpt dat iemand al half door diens energie heen kan zijn voordat de dag überhaupt begonnen is. Of dat een plotselinge agendawijzing veel stress op kan leveren, wat het verschil kan maken tussen goed functioneren op werk of juist niet.

Hoe je elkaar kan helpen kan voor iedereen verschillen. De grootste tip die ik daarom heb is: praat erover met elkaar en geef aan wat je nodig hebt, als persoon met een energiebeperking én als persoon zonder energiebeperking. En daarnaast:

• Inclusie creëer je samen. Maak in je omgeving duidelijk dat je bereikbaar bent en dat mensen bij je terecht kunnen wanneer ze vragen hebben of hulp kunnen gebruiken. Álle soorten hulp. Soms is alleen maar begrip tonen dat iets te veel is voor iemand, al een enorme hulp.
• Geef dit ook gerust meerdere keren aan want besef ook dat mensen zich soms bezwaard voelen om aan te geven dat ze iets nodig hebben of dat iets teveel is. Een herhaalde boodschap en een open houding helpt.
• Weet je dat iemand een energiebeperking heeft? Vraag dan eens of zij hier in hun eigen woorden iets over willen uitleggen en of je ze ergens mee kunt ondersteunen.
• Als persoon met een energiebeperking: probeer erachter te komen welke dingen jou energie kosten en wat jou helpt opladen. Voor sommigen is dat even rust zonder prikkels, een extra dutje of juist even je verstand op nul met een filmpje of een boek. Hoewel het best een drempel kan zijn, raad ik toch aan om je energiebeperking te bespreken met je omgeving: wat kost energie, wat levert je energie op en hoe kunnen zij je ondersteunen om je energie op peil te houden? Onthoud: zij profiteren er ook van als jij gezellig bent en lekker in je vel zit!
• En als laatste voor organisaties: het helpt natuurlijk ook om uitgebreid stil te staan bij de cultuur in je bedrijf: als iedereen welkom is, ervaren ze dat ook zo? Weten mensen je te vinden als er iets is?

Als we zo met deze kennis en tips uit deze blog iets nader tot elkaar kunnen komen, dan zit hopelijk iedereen met kerst op een fijne manier met elkaar rond de kersttafel, op de kerstborrel of lekker rustig thuis maar met alle begrip vanuit de mensen in je omgeving en liefde op afstand.

En als dat nog niet zo is dan denk ik graag met jouw organisatie mee over hoe je volgend jaar een veilige cultuur kan creëren voor mensen met een energiebeperking en/of andere beperking. Schroom niet om contact met me op te nemen via jiska@jiskaogier.nl

Co-auteur: Drievoud advies, Karen van Meeteren